بررسی اثر روغن کنجد در پیشگیری از فلبیت ناشی از شیمی درمانی

شیمی درمانی به عنوان یک روش سیستمیک در درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرد و در آن از داروهای سیتوتوکسیک (cytotoxic) استفاده می شود که به طور موثری از گسترش و رشد سریع سلول های سرطانی جلوگیری می کند اما در این بین مشکل اساسی عوارض جانبی این داروها است که اغلب به دلیل این عوارض ادامه ی درمان متوقف می شود. شیمی درمانی بیش از ۲۴ ساعت محرک وریدی بسیار قوی است که غالبا ایجاد فلبیت (Phlebitis) نموده و در نتیجه از دست رفتن وریدهای سطحی را به دنبال دارد. فلبیت پاسخ التهابی تحت تاثیر تزریق وریدی داروهای شیمی درمانی است که ممکن است چند هفته تا چند ماه باقی بماند و درجات مختلف از آسیب وریدی شامل درد، قرمزی و تورم، گرمی، سفت و طنابی شدن رگ محل تزریق و در نهایت تب را به دنبال دارد. میزان بروز فلبیت ناشی از شیمی درمانی حدود ۷۰% گزارش شده است که احتمال خطر ایجاد ترمبوفلیت و آمبولی را در بیماران بالا برده و وضعیت سلامت بیماران را تحت شعاع قرار می دهد. با توجه به اهمیت موضوع لزوم پژوهش جهت به کارگیری روشی در پیشگیری از فلبیت، امری است بدیهی و در تغییر سیر این عارضه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یکی از موارد پیشنهادی در این رابطه استفاده از روغن کنجد (Sesamum indicum) است که فراورده گیاه دارویی و خوراکی کنجد است و در طب سنتی ایران و ملل مختلف سابقه ی دیرینه داشته و ضمن خاصیت آنتی اکسیدان، دارای خواص درمانی چشمگیری مانند ضدالتهابی و ضد باکتریایی می باشد.روغن کنجد به علت مقاومت در برابر اکسید شدن در مصارف درمانی به کار گرفته می شود. همچنین در صنایع دارو سازی به عنوان کمکی استفاده نموده و از آن به عنوان حلال مفید برای استروییدهای معیت و سایر داروهای قابل حل در روغن، کپسول و فراورده های تزریقی روغنی استفاده می شود. در طب سنتی از روغن کنجد برای برای معالجه ی تنگی نفس، خش صدا، انسداد روده، تشنج و برطرف کردن عوارض چشم استفاده به عمل آورده و آن را جهت رفع خارش بدن و سوختگی با آتش توصیه نموده اند. همچنین به عنوان پادزهر سموم مورد استفاده بوده، ضد التهاب و ضد رماتیسم است. روغن کنجد حاوی آنتی اکسیدان های طبیعی است که باعث از بین رفتن سرطان های خفته در بدن شده و موجب جلوگیری از سرطان های دستگاه گوارش، پروستات و سینه می شود. همچنین روغن کنجد به دلیل دارا بودن ویتامین های E و F از اسیدهای چرب ضروری می باشند که باعث تشکیل لایه هایی در پوست شده و از سلول های پوستی محافظت و از خشکی و تخریب بافت پوست جلوگیری می کند. نتایج پژوهش ها نشان می دهد که روغن کنجد در بیماران تحت شیمی درمانی موجب کاهش بروز فلبیت شده است. پژوهش های مختلفی خاصیت آنتی اکسیدانی، ضد موتاژنی و ضد التهابی روغن کنجد را گزارش نموده اند. بر اساس نتایج آزمایش های صورت گرفته بر بیماران تحت شیمی درمانی، دو گروه مداخله ( استعمال روغن کنجد) و گروه کنترل ( عدم استعمال روغن کنجد) از لحاظ شدت (درجه) فلبیت ایجاد شده، دارای اختلاف چشمگیری بودند، به طوری که شدت فلبیت در گروه مداخله کمتر از شدت فلبیت در گروه کنترل بود. نتایج این پژوهش نشان داد که بروز فلبیت در افرادی که روغن کنجد استعمال نمودند ۷۰% بیشتر از افرادی است که از این روغن استفاده نمودند.
 
استفاده از روغن کنجد جهت پیشگیری و کاهش بروز فلبیت موثر است به خصوص که روغن کنجد در ایران به وفور در دسترس است و نسبت به داروهای شیمیایی عوارض جانبی نداشته و هزینه ی زیادی برای بیمار در بر ندارد. از طرفی اولویت مراقبت از وریدهای تحت شیمی درمانی در بیماران مبتلا به سرطان های بدخیم کمکی به سزا در سیستم آموزش-پژوهشی پرستاری کشور است.